Nüfusun yüzde beşini oluşturuyor, 20 yıl daha az yaşıyorlar: Yarın Dünya Yerli Halklar Günü

Her yıl 9 Ağustos’ta kutlanan Uluslararası Dünya Yerli Halklar Günü’nün bu yılki teması, geleneksel bilginin korunması ve aktarılmasında kadının rolü.

Bu kapsamda kadınlar, kendi toplumlarındaki bilgi birikiminin korunması, canlandırılması, geleneksel ata kültürünün aktarılmasındaki rollerine ilişkin deneyimlerini paylaşacak.

AA’nın Birleşmiş Milletler (BM) verilerinden ve Yerli Halkların Sorunları için Uluslararası Çalışma Grubu’nun (IWGIA) ‘Yerli Dünyası-2022’ raporundan derlediği habere göre; dünya genelinde 90 ülkede 476 milyondan fazla yerlinin yaşadığı tahmin ediliyor. Bu da küresel nüfusun yaklaşık yüzde 5’ini, yoksul kesimin ise yaklaşık yüzde 15’ini oluşturuyor.

Yüzde 86’sından fazlası kayıt dışı ekonomide

Yerli halklar tahrip edilen yaşam alanları ve kendilerine yönelik şiddet olayları nedeniyle dünyanın geri kalanına göre daha zor koşullarda yaşıyor. BM verilerine göre, yerli halkların ortalama yaşam süreleri yerli olmayan toplumların üyelerine göre 20 sene daha kısa.

BM istatistikleri, küresel olarak yerli halkların yüzde 86’sından fazlasının kayıt dışı ekonomide çalıştığını, bu oranın yerli olmayanlarda yüzde 66 olduğunu ortaya koyuyor. Yerli halkların, yerli olmayanlara kıyasla aşırı yoksulluk içinde yaşama olasılığının yaklaşık üç kat daha fazla olması dikkati çekiyor. Küresel olarak istihdamda olan tüm yerli halkların yüzde 47’si eğitimsizken, yerli olmayanların yüzde 17’si eğitimsiz durumda. Bu farkın kadınlar için daha da yüksek olduğuna işaret ediliyor.

Kovid-19 salgınından en çok onlar etkilendi

Dünya genelini etkisi altına alan Kovid-19 salgınından da en çok etkilenen toplulukların başında yerli halklar geliyor. Yetersiz sağlık önlemleri nedeniyle salgından yerli halklar diğer toplumlara göre daha fazla etkilendi.
Paraguay’da yerliler için virüs kaynaklı ölüm oranı yüzde 12,7’yken yerli olmayanlardaki oransa yüzde 3,4 olarak dikkati çekiyor. Raporda, nüfusunun yüzde 80’i yerlilerden oluşan Fransız Polinezyası da dünya genelinde virüs kaynaklı ölüm oranlarının en yüksek olduğu ülkelerin başında geliyor.

Öldürülen hak savunucularının yarıdan fazlası yerli halklar için çalışıyordu

IWGIA’nın raporu yerlilerin hakları için mücadele eden insan hakları savunucularının da hedef haline geldiğini ortaya koyuyor. Buna göre 2021’de öldürülen 358 insan hakları savunucusunun yüzde 59’u yerli halkların hakları için mücadele eden kişilerdi. Örneğin Peru’daki doğal hayatın korunması ve yasa dışı uyuşturucu faaliyetlerinin engellenmesi için çalışan 4 yerli Amazon lideri 2021’de çeteler tarafından öldürüldü.

En çok yerlinin yaşadığı ülke: Çin

IWGIA’nın verilerine göre, Grönland’ın nüfusunun yüzde 88’i, Fransız Polinezyası’nın yüzde 80’i, Bolivya’nın yüzde 48’i, Guatemala’nın yüzde 43,8’i ve Nepal’in yüzde 36’sı yerlilerden oluşuyor. Nüfusa oranla en çok yerli bu ülkelerde yaşıyor.

Asya kıtası, ‘en çok yerliyi barındıran kıta’ olarak öne çıkıyor. Sadece Çin’de 112 milyon yerlinin yaşadığı tahmin ediliyor ve bu sayı, Çin’i en çok yerlinin yaşadığı ülke yapıyor. Çin’i, 104 milyon yerliyle Hindistan, 60 milyon yerliyle Endonezya takip ediyor.